top of page
Özet

Bu makalede,reaktif kompanzasyon nedir,reaktif kompa-nzasyonun yararları ve yüksek gerilim taşınan enerji nakil hatlarının kapasitesini veya verimini arttıran şönt kompanazasyon hesaplamasının MATLAB da numerik analizi (imread) yöntemiyle yapılmıştır.

In this article, reactive compensation What is reactive compensation benefits and high voltage carrying power lines of capacity or improve the efficiency shunt compensation calculation MATLAB in numerical analysis (imread) is made by the method.

İdealde voltaj ile akım arasında faz farkı olmaz. Endüktif ya da kapasitif yüklerin oluşturduğu etki neticesinde, akım sinyalinin, voltaj sinyaline göre maximum ±90 derecelik fazı kayar. Endüktif ve kapasitif etki neticesinde oluşan voltaj ve akım sinyali arasındaki faz kaymasını düzelterek, ideale yakın (0 derecede) sabit tutmaya yarayan işleme kompanzasyon denirPratikte yukarıdaki durum (gerilim ve akımın aynı hizada olduğu) pek gözlenemez. Çünkü bu durum sadece omik yüklerin bulunduğu elektrik devrelerinde gözükür. Endüktans ve kapasitenin olduğu motor gibi elektrik elemanlarının bulunduğu devrelerde bu durum sağlanamaz.  Önemli olan bu raektif gücün aktif gücün belirli bir oranını aşmamasını sağlamaktır.Bu eşik sınırını da kompanzasyon sistemleri ile sağlamaktayız.

REAKTİF KOMPANZASYON NEDİR,YARARLARI  ve MATLAB'DA E.N.H  ANALİZİ

 

Abstract
Kompanzasyon Nedir?
Kompanzasyon Neden Gereklidir?

turancakil™®

**Elektrik-Elektronik Müh.Kemal Ünal AKDEMİR'den alınmıştır.

Elektrik enerjisinin, santralden en küçük alıcıya kadar dağıtımında en az kayıpla taşınması gerekmektedir. Günümüzde, teknolojinin gelişmesi ile her evde bulunan buzdolabı, çamaşır makinası, klima, vs. gibi ısıtma, havalandırma ve soğutma cihazları, elektrik enerjisine ihtiyacın her geçen gün biraz daha artmasına, enerji üretiminin gittikçe pahalılaşmasına neden olmakta, dolaylı olarak ta bu durum şebekede taşınan elektrik enerjisinin de kaliteli, ucuz ve hakiki iş gören aktif enerji olmasını daha zorunlu kılmaktadır.

Kompanzasyonun tanımında bahsedildiği gibi, şebekeye bağlı bir alıcı, eğer bir motor, bir transformatör, bir floresant lamba ise, bunlar manyetik alanlarının temini için bağlı oldukları şebekeden endüktif reaktif güç çekerler. İş yapmayan ve sadece motorda manyetik alan doğurmaya yarayan endüktif reaktif güç, iletim hatlarında, trafolarda, tablo, şalterler ve kablolarda lüzumsuz yere kayıplara sebebiyet vermektedir.

Bu kayıplar yok edilebildiği zaman, şüphesiz trafolar daha fazla motoru besleyebilecek bir kapasiteye sahip olacak, keza disjonktörler (disjonktör=Yüksek gerilimli enerji nakil hatlarına ve fabrikaların ana girişlerine konur. Disjonktörler akım taşıyan hatlarda açma kapama yapmaya yarar. Bu elemanlar yüksek gerilimli şebekelerin açma kapama şalteri olarak da tanımlanmaktadır.) lüzumsuz yere büyük seçilmeyecek, kullanılan kablolar ise daha küçük kesitte seçilebilecektir.

Daha az yatırımla motora enerji verme yanında, uygulanan tarifeler yönünden, her ay daha az elektrik enerjisi ödemesi yapılacaktır. 

Sonuç olarak, bu reaktif enerjinin santral yerine, motora en yakın bir bölgeden gerek kondansatör tesisleri (statik faz kaydırıcı), gerekse senkron döner motorlar (dinamik faz kaydırıcı) tarafından temin edilmesiyle, santralden motora kadar mevcut bütün tesisler bu reaktif gücün taşınması yükünden arınmış olacaktır.

Seri Kompanzasyon ile ilgili Hesabın MATLABTM 'Image Processing'
 Yöntemiyle Bulunması Analizi ve Şönt Reaktörler ile İlgili Temel Bilgiler

Bu matlap editöründe, kompanzasyon sistemlerinden olan enerji nakil hatlarındaki taşınabilecek olan enerji kapasitesini arttırmayı sağlayan seri kondansatör kompanzasyon hesaplamasını analizi yapılmıştır.

Seri Kompanzasyon ile İlgili MATLABTM Çıktıları

**Bu kompanzasyon sorusu ve kompanzasyon teknikleri resmi Power System Analysis and Design kitabından alınmıştır...

Yüksek gerilim şebekelerinde belirli yerlere şönt reaktörler konulur.(Şekilde görülen YG tesislerinde kullanılan bir reaktördür.) Bu yapılar sayesinde iletim hatları ile taşına yüksek gerilimlerin belirli bir gerilim de sabitlenmsini(gerilim regülasyonu),ayrıca iletim hattından taşınacak olan enerji kapasitesini de artmasını sağlamaktadır.

MATLAB'da Numerik Olarak Analizi

Şekil I (Kompanzasyon Ünitesi)

Kompanzasyon Uygulanmayan Sistemlerdeki Durumlar

Reaktif güçler kompanze edilmez ise,Şebekede güç kayıplarına neden olur,Üretim ve dağıtım sisteminin kapasitesini azaltır,Gerilim düşmesinin, taşınan gücü sınırladığı dağıtım hatlarında, enerji taşıma kapasitesinin düşmesine neden olur.

Bu nedenle, aşırı yüklenmeler ve gerilim düşmelerinin önlenmesi için, kompanzasyon neden gerekli olduğu sayfamızda anlatıldığı gibi, şebekeden en verimli şekilde faydalanılabilmesi için, reaktif yüklerin oluştukları noktada kompanze edilmesi ve giderilmesi zorunludur.

Bu neden ile, kompanzasyon panosu kurmak ile yükümlü aboneler, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu kararı ile belirtilmiş sınırlar içerisinde kompanze edilmiş şekilde elektrik tüketmek zorundadırlar. Aksi durumda aboneler, ceza ödemek ile yükümlüdür.Bu oranlar Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK)’nun Müşteri Hizmetleri Yönetmeliğinin 16. maddesinde aşağıdaki gibi belirtilmiştir.

...kurulu gücü 50 kVA’nın altında olanlar, çektikleri aktif enerji miktarının yüzde otuzüçünü aşan şekilde endüktif reaktif enerji tüketmeleri veya aktif enerji miktarının yüzde yirmisini aşan şekilde kapasitif reaktif enerji tüketmeleri halinde; kurulu gücü 50 kVA ve üstünde olanlar ise, çektikleri aktif enerji miktarının yüzde yirmisini aşan şekilde endüktif reaktif enerji tüketmeleri veya aktif enerji miktarının yüzde onbeşini aşan şekilde sisteme kapasitif reaktif enerji vermeleri halinde, reaktif enerji tüketim bedeli ödemekle yükümlüdür…

Kompanzasyon Yararları Nelerdir?

Güç katsayısının düzeltilmesi hem elektrik enerjisini üretenler hem de tüketenler bakımından çok faydalıdır.Bu nedenle kompanzasyon sisteminin orta ve büyük boy işletmelerde,işletme sahibi tarafından yapılması zorunlu hale getirilmiştir. Kompanzasyon yapılan tesiste elde edilen avantajları şu şekilde sıralanabilir;

Üretici yönünden:

  • İletkenler daha az akım taşıyacağından ince kesitte seçilir.

  • Aynı iletim hattından daha fazla aktif enerji iletileceğinden üretim, iletim ve dağıtım tesislerinde kapasite-verim yükselir.

  • Enerjinin üretim ve satış maliyeti azalır.

  • Alternatör ve transformatörlerin gücü daha küçük tutulur.

  • Dağıtım hatlarında kayıplar ve gerilim düşümü azalır.

Tüketici yönünden:

  • İletkenler da ince kesitte seçilir.

  • Besleme transformatörü,kumanda,kontrol ve koruma elemaları daha küçük değerlerde seçilir.

  • Besleme transformatörünün ve tesisin kapasitesi ile verimi yükselir.

  • Kayıplar ve gerilim düşümü azalır.

  • Şebekeden daha az reaktif enerji çekilir.

  • Harcanan enerji azalacağından enerji ücreti de azalır.

**Yukarıdaki sıralanan maddelerden de görüldüğü gibi kompanzasyon hem tüketicinin hemde üreticinin yararınadır.Kompanzasyonun kalitesi güç katsayısı cosθ nın 1 e olan yakınlığıyla ölçülebilir.Avrupa ülkelerinde güç katsayısı 0.95 den 0.98 e yükseltilmiştir.

Kompanzasyon Yapılması Şart Mı?

Daha öncede bahsettiğimiz gibi reaktif enerjinin kompanze edilmesi, şebeke taşıma kapasitesini arttırmasından ve enerjinin israfını önlemesinden dolayı ülke ekonomisi için vazgeçilmezdir ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’ndan kurul kararı olarak en son alınan karar, Karar No:284/2 Karar Tarihi: 8/1/2004 olarak zorunlu tutulmuştur. (Bu kurul kararı 15/01/2004 tarih ve 25347 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)

Özetle aşağıda belirtilmiş şartlara haiz olan işletmeler kompanzasyon panosu kurmak ve işletmek zorunluluğundadır. Kompanzasyon panosu yapma ve işletme zorunluluğundaki bu işletmelerin harcadıkları endüktif enerji, aktif enerjinin en fazla %33’ü ;kapasitif enerji de aktif enerjinin en fazla %20’si kadar olabilir. Aksi halde işletme ceza faturası ödemek ile yükümlüdür.

Şekil II (OG Kompanzasyon Ünitesi)

(Şekilde görülen AG tesislerinde kullanılan bir kontaktörlerle baralara bağlı bir şönt reaktördür.) Bu yapılar sayesinde ise kullanılan tesisin cos(x) değerinin (0.95-1) arasında dengelenmesini sağlayarak tüketicinin cezaya girmesini engellemektedir.

(Şekilde görülen OG tesislerinde kullanılan bir reaktördür. Ancak bu reaktörün diğerlerinden farkı ise gelen gerilim baraları ile reaktör bobinleri arasındaki kontaktör görevini henüz yeni kullanılan güç elektroniği elemanlarından tristörler kullanılarak  yapılmıştır. 

MATLABTM kod satırları ve çizimleri alıntı değildir.

  • Twitter Square
  • Google Scholar
  • LinkedIn
  • Instagram
  • YouTube Black Square
  • RSS Black Square

©2025 Elektrik-Elektronik Dünyası [E.E.E]| Tüm Hakları Saklıdır.|

                                          Tasarım ve Kodlama: turancakil                         

Bu site Norton SSl tarafından korunmaktadır.Bu sitede kopyalama yasagı bulunmaktadır.Kopyalamada IP adresi loglanmaktadır.

                         ©

bottom of page